donderdag 1 november 2007

Mondovino: de teloorgang van de Europese wijn

Op dit moment op Canvas de schitterende documentaire Mondovino. Promotekst van de documentaire: "Duizenden jaren lang is wijn een symbool geweest van culinaire verfijning, verscheidenheid en beschaving. Maar nu dreigt de wijncultuur het slachtoffer te worden van wereldwijde economische 'wijnwetten'. Die worden gedicteerd door een aantal grote spelers in de markt en dan vooral het machtige Mondavi-concern in de Califonische Napa Valley en hun marketinglobby."

De documentaire toont cultuurimperialisme en de verwoestende invloed van het economisch systeem op cultuur in de praktijk: het onheilig verbond tussen de Amerikaanse wijnpaus Parker, wijntijdschrift en marketingmachine Wine Spectator, de beursgenoteerde Californische wijnmultinational Mondavi, en wijnlaboratorium Rolland, allen werkend aan één doel: de aanpassing van de klassieke Europese wijnen aan de Amerikaanse smaak en aan de vereisten van een geglobaliseerde markt. De resultaten: de teloorgang van locale terroirkenmerken en de uniformisering en vanillisering van Bordeaux, de (super)Toscanen en zelfs meer en meer van Bourgogne-wijnen.

De fundamentele vraag wordt op de duur welke relatie wijn nog heeft met het natuurlijke proces van druiven die op een bepaald domein groeien en tot wijn verwerkt worden. Wijnen worden steeds meer in laboratoria gemaakt, geconcentreerd en verrijkt, zodat op de duur elke band met de natuurlijke oorsprong verloren gaat. Binnen een tiental jaren kan je wellicht een prima smakende synthetische wijnvariant maken waar geen druif meer aan te pas komt.

Waar de documentaire wat vager over is, is over het volgende dilemma: wat als de ge-engineerde variant beter wordt dan de natuurlijke? Ik bedoel nu niet die vreselijke eik- en vanillewijnen uit de Nieuwe Wereld, Spanje, en meer en meer ook Frankrijk en Italië. Je moet ook erkennen dat de Mondavi's ervoor gezorgd hebben dat de vaak ondermaats presterende traditionele wijnindustrie wakker geschud is. Ook de terroirwijnen hebben de laatste jaren ongekende inspanningen gedaan om hun wijn te verbeteren, deels door engineering van hun wijn. De gewone consument, en dat hoeft echt niet een MacDonalds vretende en coladrinkende idioot te zijn, kan nu goedkope wijnen vinden die een smaakrijkdom hebben die vroeger alleen voor rijke stinkerds bereikbaar was. Ik koop in mijn lokale wijnhandel een fantastische Montepulciano voor 6 Euro, een ongelooflijke Riesling voor 5 Euro en een geweldige Barbera d'Asti voor 8 Euro. Moderne vinificatiemethoden, het groeiend gebruik van schroefdoppen in plaats van kurk, dat zijn ontegensprekelijk innovaties, aangevuurd door concurrentie en globalisering, die het mogelijk maken dat veel meer mensen met een prachtig, complex cultuurproduct kunnen kennismaken. Alleen maar voor zover er respect is voor de lokale eigenheid natuurlijk, maar toch; nieuwe technieken hoeven niet altijd slecht te zijn en de grens tussen terroir en engineering, tussen verbetering en vervlakking is soms vager dan uit Mondovino blijkt.

Een analogie met de tomaten die je in de supermarkt koopt: tot voor enkele jaren waren de kastomaten die je in de supermarkt kocht, qua smaak inferieur aan 'echte', natuurlijke tomaten. Voor de gewone consument betekende dat dat die enkel de 'waterbommen' te eten kreeg, omdat de natuurlijke biologische tomaten meer kost. De laatste tijd kan je echter goedkopere, ge-engineerde tomaten kopen die bijna even vol en natuurlijk zoet smaken als die tomaten waar je ooit op een plattelandsmarktje in Italië bij wegzwijmelde. Je kan verwachten dat binnenkort ook hier engineering ervoor zorgt dat de massaal geproduceerde tomaten sterker, geconcentreerder, zoeter, ja zelfs beter gaan smaken dan je ooit op natuurlijke wijze voor elkaar krijgt. En wat dan?

Een deel van de oplossing worden aangedragen door de slow food beweging: bescherming van locale (appelation of terroir) kenmerken, opvoeding van de consument, overleg met lokale producenten over de scheidingslijn tussen gerechtvaardigde innovatie en industrialisering en vervolgens een duidelijke labelling van terroir-producten versus industriële producten. Als de ge-engineerde varianten zichzelf niet meer 'wijn' of 'tomaat' mogen noemen, maar 'namaak-wijn' of 'ersatz-tomaat', en hun hele productieproces moeten vermelden op een etiket, dan kan de consument een veel beter geïnformeerde keuze maken dan nu, waar zijn enige informatie de prijs is.

Weer een hele mooie documentaire die zoals gewoonlijk door niemand zal gezien worden, omdat ze door Canvas op een onmogelijk uur wordt uitgezonden. Nog steeds niet afgelopen. Ik laat mijn glas Riesling staan en ga naar bed.

Geen opmerkingen: